Araç Değer Kaybı | Trafik Kazaları Sonrası Hukuki Haklar ve Tazminat Süreci

Trafik kazaları, yalnızca can ve mal kaybına yol açmakla kalmaz; aynı zamanda araçların ikinci el piyasa değerinde “araç değer kaybı” olarak adlandırılan ciddi bir ekonomik zarara da neden olur. Araç değer kaybı, kaza sonucu onarılan bir aracın, kusursuz şekilde tamir edilmiş olsa dahi, kazasız emsallerine göre daha düşük bir bedelle değerlendirilmesidir .

Türkiye’de bu kavram, 2011 yılından itibaren özellikle sigorta sektöründe ve Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarıyla birlikte önemli bir hukuki mesele haline gelmiştir. Yargıtay kararlarında araç değer kaybı; “motorlu aracın kaza öncesindeki hasarsız piyasa rayiç değeri ile onarım sonrası piyasa rayiç değeri arasındaki fark” olarak tanımlanmakta ve doğrudan tazmin edilmesi gereken bir zarar türü kabul edilmektedir .

Araç değer kaybı, yalnızca teknik bir kavram değil; aynı zamanda sürücülerin psikolojik algısını, ikinci el pazarındaki talep eğilimlerini ve sigorta şirketleri ile araç sahipleri arasındaki uyuşmazlıkları doğrudan etkileyen bir unsurdur. Bu nedenle hem hukuki hem de ekonomik boyutlarıyla ele alınması gerekir.

Araç Değer Kaybı Nedir?

Araç değer kaybı, trafik kazasına karışan bir aracın onarımı tamamlanmış olsa dahi, kaza öncesindeki ikinci el piyasa değeri ile onarım sonrası ikinci el piyasa değeri arasındaki farktır . Yani araç, yetkili serviste orijinal parçalarla ve kusursuz işçilikle tamir edilse bile, ikinci el piyasada “kazalı” etiketiyle daha düşük bir fiyata satılır. Bu durum, hukuken “gerçek zarar” kapsamında değerlendirilir.

Yargıtay’ın istikrarlı kararlarına göre değer kaybı; “motorlu aracın kaza öncesindeki hasarsız piyasa rayici ile onarım sonrası piyasa rayici arasındaki fark”tır ve bu farkın tazmin edilmesi gerekir . Türk Ticaret Kanunu, Karayolları Trafik Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu’nda bu zarar türü hukuki zemine oturtulmuş; 01.06.2015 tarihli Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (ZMSS) Genel Şartları ile de hesaplama yöntemi resmi olarak düzenlenmiştir.

Teknik ve Ticari Değer Kaybı

Araç değer kaybı yalnızca hasarın boyutuyla değil, teknik ve ticari unsurlarla da ortaya çıkar:

• Teknik Değer Kaybı: Aracın gövde yapısı, şasi, kaporta veya boyasında yapılan onarım sonucunda, aracın fabrikasyon orijinalliğinin bozulmasından doğar.
• Ticari Değer Kaybı: İkinci el pazarında, kazalı araçların alıcılar nezdinde daha düşük talep görmesi nedeniyle oluşan değer düşüklüğüdür.

Bu nedenle araç sahipleri, sigorta şirketlerine veya Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvurarak bu kaybı tazmin etme hakkına sahiptir.

Araç Değer Kaybının Hukuki Dayanakları

Araç değer kaybı, Türk hukuk sisteminde açıkça tanımlanmış ve tazmin edilebilir bir zarar türü olarak kabul edilmiştir. Bu zarar, hem yasal düzenlemeler hem de Yargıtay’ın yerleşik içtihatları ile güvence altına alınmıştır.

1. Karayolları Trafik Kanunu

2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 85. ve 91. maddeleri, motorlu araç işleteninin sorumluluğunu ve zorunlu mali sorumluluk sigortasının kapsamını düzenler. Kanuna göre, araç işletenleri ve sigortacı, üçüncü kişilere verilen zararları tazmin etmekle yükümlüdür. Bu zararlar arasında, onarıma rağmen aracın değerinde meydana gelen değer kaybı da bulunmaktadır.

2. Türk Borçlar Kanunu

Türk Borçlar Kanunu (TBK) m. 49 ve devamı, haksız fiillerden doğan zararların tazmin edilmesi gerektiğini düzenler. Kaza nedeniyle aracın değerinde ortaya çıkan kayıp da, haksız fiil sonucu doğmuş bir maddi zarar niteliğindedir.

3. Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları (ZMSS)

01.06.2015 tarihli ZMSS Genel Şartları, araç değer kaybının hesaplanmasına dair formül ve yöntemleri düzenlemiştir. Bu düzenlemeye göre değer kaybı; aracın markası, modeli, yaşı, kilometresi, hasar gören parçaları ve onarımın niteliği dikkate alınarak belirlenir.

4. Yargıtay İçtihatları

Yargıtay, uzun yıllardır verdiği kararlarla araç değer kaybının bağımsız ve tazmin edilmesi gereken bir zarar olduğunu kabul etmektedir. Yüksek Mahkeme’ye göre;

“Motorlu aracın kaza öncesindeki hasarsız piyasa rayici ile onarım sonrası piyasa rayici arasındaki fark, değer kaybı olarak kabul edilmeli ve zarar görene ödenmelidir.”

5. Sigorta Tahkim Komisyonu

2011 yılından itibaren artan uyuşmazlıklarla birlikte, Sigorta Tahkim Komisyonu araç değer kaybı dosyalarının önemli bir kısmını incelemekte ve hak sahiplerine hızlı çözümler sunmaktadır. Araştırmalara göre, bireysel başvurularda sigorta şirketleri 15 gün içinde ödeme yapmadığında, davaların önemli bir kısmı Sigorta Tahkim’de sonuçlanmaktadır.

Araç Değer Kaybı Nasıl Hesaplanır?

Araç değer kaybı, kaza sonrası onarılan aracın, kaza öncesi hasarsız piyasa değeri ile onarım sonrası piyasa değeri arasındaki farkın hesaplanmasıyla belirlenir . Bu fark, hem teknik kriterlere hem de piyasa koşullarına göre değişir.

Türkiye’de değer kaybı hesabında hem Yargıtay yöntemi hem de 01.06.2015 tarihli ZMSS Genel Şartları formülü kullanılmaktadır.

1. Yargıtay’ın Benimsediği Yöntem

Yargıtay’ın istikrarlı içtihatlarına göre değer kaybı, “kazaya karışan aracın kazadan önceki hasarsız piyasa rayici ile onarım sonrası piyasa rayici arasındaki fark” esas alınarak hesaplanır.

• Bu yöntemde özellikle aracın yaşı, kilometresi ve kazadan etkilenen parçaları dikkate alınır.
• Yöntem, sigorta eksperleri ve bilirkişiler tarafından raporlandırılır ve mahkemelerde geçerli kabul edilir.

• Örneğin, piyasa değeri 1.000.000 TL olan bir aracın ciddi bir kazaya karıştığını düşünelim.
  • Hasarsız rayiç değer: 1.000.000 TL
  • Onarım sonrası rayiç değer: 930.000 TL
  • Değer kaybı: 70.000 TL Bu fark doğrudan tazmin edilmesi gereken zarardır 

2. Hazine Müsteşarlığı ZMSS Formülü (01.06.2015)

01.06.2015 tarihinde yürürlüğe giren Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (ZMSS) Genel Şartları ekinde “Değer Kaybı Hesaplama Yöntemi” yer almaktadır. Bu formül;

• Araç rayiç değeri
• Kilometre katsayısı
• Hasar gören parça katsayısı
• Boya ve onarım katsayısı gibi parametreleri içerir ve matematiksel olarak değer kaybını hesaplar.

Örneğin;

• Piyasa değeri 1.000.000 TL olan lüks bir aracın ciddi bir kazaya karıştığını düşünelim.
• Hasarsız rayiç değer: 1.000.000 TL
• Onarım sonrası rayiç değer (formül katsayılarına göre): 960.000 TL
• Değer kaybı: 40.000 TL
• Bu hesaplama, 01.06.2015 tarihli ZMSS Genel Şartları ekindeki formül uyarınca yapılan matematiksel katsayılar (kilometre, parça, boya çarpanları) dikkate alınarak belirlenmiştir.

3. İki Yöntem Arasındaki Fark

• Yargıtay yöntemi: 70.000 TL
• ZMSS formülü: 40.000 TL

Aynı araç için farklı rakamlar ortaya çıkabilmektedir. Sigorta şirketleri genellikle düşük sonuç veren ZMSS formülünü esas alırken; araç sahipleri ve avukatlar çoğunlukla Yargıtay yöntemini ileri sürerek daha yüksek tazminat talep etmektedir.

4. Piyasadaki Uygulama Farklılıkları

Araştırmalara göre, Yargıtay yöntemi ile ZMSS formülü arasında istatistiksel olarak farklı sonuçlar ortaya çıkmaktadır.

• Yargıtay yöntemi genellikle daha yüksek bir değer kaybı tespit ederken,
• ZMSS formülü daha düşük rakamlar verebilmektedir.

Bu nedenle, sigorta şirketleri çoğunlukla ZMSS formülüne dayanırken, araç sahipleri ve avukatlar çoğunlukla Yargıtay yöntemini ileri sürmektedir.

5. Değer Kaybını Etkileyen Başlıca Faktörler

• Aracın yaşı ve kilometresi
• Hasar gören parçaların niteliği (kaporta, şasi, boyalı parça sayısı)
• Onarımın kalitesi (orijinal parça mı, yan sanayi mi?)
• İkinci el piyasada “kazalı araç” algısı
• Piyasa koşulları ve bölgesel farklar

Araç Değer Kaybı Başvurusu ve Dava Süreci

Araç değer kaybının tazmin edilebilmesi için, kaza sonrası belirlenen zarar miktarının sigorta şirketine başvuru ile talep edilmesi gerekir. Türk hukukunda bu süreç hem idari hem de yargısal yollarla ilerleyebilir.

1. Sigorta Şirketine Başvuru

• Zarar gören araç sahibi, kaza sonrası eksper raporu, ruhsat, trafik poliçesi ve kaza tespit tutanağı ile sigorta şirketine başvurur.
• Sigortacının, başvurunun kendisine ulaşmasından itibaren 15 gün içinde ödeme yapma yükümlülüğü vardır.
• Ancak uygulamada, sigorta şirketleri çoğu zaman daha düşük ödeme teklif eder veya hiç ödeme yapmaz.

2. Sigorta Tahkim Komisyonu

• Sigorta şirketinden tatmin edici sonuç alınamaması halinde başvuru, Sigorta Tahkim Komisyonu’na yapılabilir.
• Araştırmalara göre, değer kaybı başvurularının önemli bir kısmı tahkimde sonuçlanmakta ve ortalama 4–6 ay içinde karar verilmektedir .
• Bu yol, mahkeme sürecine kıyasla daha hızlı ve masrafsızdır.

3. Mahkeme Yoluyla Dava

• Sigorta tahkiminden sonuç alınamazsa ya da taraf doğrudan dava açmak isterse, Asliye Ticaret Mahkemesi veya görevli mahkemelerde değer kaybı davası açılabilir.
• Yargılama sırasında bilirkişi raporları alınır ve hem Yargıtay yöntemi hem de ZMSS formülü dikkate alınarak hesaplama yapılır.
• Dava süresi genellikle 8–12 ay aralığında değişmektedir.

4. Avukat Desteğinin Önemi

• Uygulamada, sigorta şirketleri çoğu zaman ZMSS formülünü ileri sürerek daha düşük ödeme yapmayı tercih etmektedir.
• Araç sahibi lehine daha yüksek tazminat sağlayan Yargıtay yöntemi çoğunlukla avukatlar tarafından dava sürecinde ileri sürülmektedir .
• Bu nedenle, değer kaybı taleplerinde uzman avukat desteği almak, hak kaybı yaşanmaması açısından kritik öneme sahiptir.

Örnek Vaka: 1.000.000 TL Değerindeki Araçta Değer Kaybı Örneği

2025 yılında İstanbul’un bir bölgesinde, piyasa değeri 1.000.000 TL olan bir araç, arka bölümden başka bir aracın çarpması sonucu ciddi bir hasar almıştır. Araç yetkili serviste tamamen onarılmış, orijinal parçalar kullanılmış ve dış görünüşü kusursuz şekilde eski haline getirilmiştir. Ancak ikinci el piyasa koşulları ve “kazalı araç algısı” nedeniyle aracın değerinde düşüş yaşanmıştır.

Yargıtay Yöntemine Göre Hesaplama

• Hasarsız rayiç değer: 1.000.000 TL
• Onarım sonrası rayiç değer: 930.000 TL
• Değer kaybı: 70.000 TL

Yargıtay’ın istikrarlı kararlarına göre bu fark doğrudan tazmin edilmesi gereken zarardır.

ZMSS Genel Şartları Formülüne Göre Hesaplama

01.06.2015 tarihli ZMSS Genel Şartları formülüne göre katsayılar uygulanmıştır:

• Araç rayiç değeri: 1.000.000 TL
• Kilometre katsayısı: 0,80 (örnek: 40.000 km)
• Parça katsayısı: 0,25 (2 ana parça hasarı)
• Boya katsayısı: 0,20

Hesaplanan değer kaybı: 40.000 TL

Başvuru Süreci

Araç sahibi, kazadan hemen sonra sigorta şirketine başvuru yapmış ancak şirket yalnızca 40.000 TL ödemeyi kabul etmiştir. Bunun üzerine araç sahibi, MFY Legal avukatları aracılığıyla Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvurmuştur.

Tahkim Kararı

Tahkimde alınan bilirkişi raporunda Yargıtay yöntemi esas alınmış ve aracın değer kaybı 70.000 TL olarak belirlenmiştir. Komisyon, bu tutarın araç sahibine ödenmesine hükmetmiştir.

Sonuç

• Sigorta şirketinin teklif ettiği ödeme: 40.000 TL
• Tahkim kararında hükmedilen tutar: 70.000 TL
• Araç sahibi, MFY Legal’in hukuki desteği ile hak ettiği tutarı eksiksiz olarak tahsil etmiştir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Sonuç ve Profesyonel Destek

Araç değer kaybı, çoğu araç sahibinin farkında olmadığı ancak maddi kayıpları doğrudan etkileyen önemli bir haktır. Kazadan sonra aracınızın rayiç değeri düşmüşse, bu farkın sigorta şirketinden, tahkimden veya dava yoluyla tazmin edilmesi mümkündür.

Ancak süreçte sigorta şirketlerinin çoğu zaman düşük ödeme teklif etmesi, başvuru sürelerinin kaçırılması veya hatalı belgeler nedeniyle hak kaybı yaşanabilmektedir. Bu nedenle uzman bir avukatın desteği ile hareket etmek, hak edilen tazminata ulaşmanın en güvenilir yoludur.

👉 Size özel uzman hukuki destek için MFY Legal | Hukuk Bürosu ile hemen iletişime geçin.