Türkiye’de ekonomik istikrarı desteklemek, finansal piyasaları korumak ve Türk Lirası’na olan güveni artırmak amacıyla, döviz cinsinden veya dövize endeksli sözleşme yapılmasına belirli sınırlamalar getirilmiştir. Bu sınırlamalar, 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun ve 13 Eylül 2018 tarihli 85 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı çerçevesinde detaylı şekilde düzenlenmiştir. Söz konusu düzenlemeler, özellikle reel sektör için önemli etkiler yaratmış ve sözleşme serbestisi ilkesine belirli düzeyde müdahalelerde bulunmuştur.

1. Yasak Kapsamı

11990 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ 13 Eylül 2018 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu tebliğ uyarınca, Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdettikleri belirli sözleşmelerde bedelin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenmesi kesin olarak yasaklanmıştır. Yasak kapsamında yer alan sözleşme türleri şunlardır:

• Taşınmaz alım-satım ve kiralama sözleşmeleri: Taşınmaz malların satın alınması, kiralanması veya devrine ilişkin sözleşmeler kapsam dahilindedir.
• Taşıt alım-satım ve kiralama sözleşmeleri: Motorlu kara taşıtları dahil olmak üzere her türlü taşıtın alım, satım ve kiralama sözleşmeleri de yasağa tabidir.
• İş sözleşmeleri: Çalışanların ücret, prim ve benzeri tüm mali haklarını kapsar.
• Hizmet sözleşmeleri: Danışmanlık, eğitim, teknik destek gibi hizmetlerin verilmesine ilişkin sözleşmeleri kapsamaktadır.
• Eser sözleşmeleri: Bir şeyin yaratılması veya üretilmesi amacıyla yapılan anlaşmalar da bu düzenlemeye tabidir.

Bu yasak, sözleşmenin adından bağımsız olarak içeriğine bakılarak uygulanmaktadır.

2. İstisnalar

Tebliğde belirtilen belirli durumlarda döviz cinsinden veya dövize endeksli sözleşme yapılabilmesi mümkündür. Bu istisnai durumlar şunlardır:

• İhracat, ithalat ve transit ticaret işlemleriyle ilgili sözleşmeler: Uluslararası ticaret faaliyetleri kapsamında yapılan işlemler. Döviz kazandırıcı işlemler kapsamındadır.
  • Mevzuat Dayanağı: 2008-32/34 Sayılı Tebliğ’in 4. maddesi, ihracat ve döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmelerinde döviz cinsinden bedel belirlenebileceğini düzenler.
• Yurt dışında yerleşik kişilerle yapılan sözleşmeler: Gerçek veya tüzel kişi fark etmeksizin yurt dışında yerleşik olanlarla akdedilen sözleşmelerde döviz kullanılabilir.
  • Mevzuat Dayanağı: 2008-32/34 sayılı Tebliğ, Madde 8, Fıkra 7(a)
• Kamu kurum ve kuruluşlarıyla yapılan belirli sözleşmeler: Stratejik öneme sahip projeler kapsamında olabilir. Savunma sanayi, altyapı projeleri gibi stratejik alanlarda.
  • Mevzuat Dayanağı: 2008-32/34 sayılı Tebliğ, Madde 8, Fıkra 11
• Uluslararası finansal kuruluşlarla yapılan sözleşmeler: Finansman sağlayan kuruluşlarla yapılan anlaşmalar bu kapsamdadır. Dünya Bankası, IMF gibi kuruluşlarla yapılan finansal anlaşmalar.
  • Mevzuat Dayanağı: 2008-32/34 sayılı Tebliğ, Madde 8, Fıkra 12
• Döviz gelirine sahip şirketlerin belirli sözleşmeleri: Faaliyetleri gereği dövizle gelir elde eden firmalar bazı sözleşmelerde döviz kullanabilir. Gelirinin önemli kısmını döviz bazında sağlayan firmalar.
  • Mevzuat Dayanağı: 2008-32/34 sayılı Tebliğ, Madde 8, Fıkra 7(b)
• Yurt Dışından Hizmet Geliri Elde Eden Serbest Meslek Sahipleri: Yurt dışındaki müşterilere hizmet sunarak döviz geliri elde eden avukatlar, danışmanlar, yazılım geliştiriciler gibi serbest meslek sahipleri, döviz geliri elde eden Türkiye’de yerleşik kişiler olarak kabul edilirler. Bu kişiler, belirli sözleşmelerde döviz cinsinden veya dövize endeksli bedel belirleyebilirler.
  • Mevzuat Dayanağı: 2008-32/34 Sayılı Tebliğ’in 4. maddesi, döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmelerinde döviz cinsinden bedel belirlenebileceğini düzenler.
• Serbest Bölgelerde Faaliyet Gösteren Firmalar: Türkiye’deki serbest bölgelerde faaliyet gösteren ve işlemlerini döviz üzerinden gerçekleştiren şirketler. Türkiye’deki serbest bölgelerde faaliyet gösteren firmalar, işlemlerini döviz üzerinden gerçekleştirdiklerinden, döviz geliri elde eden Türkiye’de yerleşik kişiler olarak kabul edilirler. Bu firmalar, belirli sözleşmelerde döviz cinsinden bedel belirleyebilirler. 
  • Mevzuat Dayanağı: Sermaye Hareketleri Genelgesi’nin 18. maddesi, serbest bölgelerde yerleşik firmaların yurt dışında yerleşik kişi olarak kabul edileceğini belirtir.
• İhracat Yapan Şirketler: Yurt dışına mal veya hizmet satan ve bu satışlardan döviz geliri elde eden firmalar.
  • Mevzuat Dayanağı: 2008-32/34 sayılı Tebliğ, Madde 8, Fıkra 7(b)
• Yabancı Sermayeli Şirketler: Türkiye’de kurulu olup, yabancı ortakları bulunan ve gelirlerinin önemli bir kısmını döviz cinsinden elde eden şirketler.
  • Mevzuat Dayanağı: 2008-32/34 Sayılı Tebliğ’in 20. maddesi, Türkiye’de yerleşik kişilerin yurtdışında %50 ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketlerin de Türkiye’de yerleşik olarak değerlendirileceğini düzenler.

Hazine ve Maliye Bakanlığı ayrıca, özel durumları değerlendirerek yeni istisna kategorileri tanımlayabilir. Hazine ve Maliye Bakanlığı, 32 Sayılı Karar ve 2008-32/34 sayılı Tebliğ çerçevesinde, döviz cinsinden veya dövize endeksli sözleşme yapma yasağının istisnalarını belirleme yetkisine sahiptir. Bu yetki, Bakanlık tarafından yayımlanan düzenleyici işlemlerle kullanılmakta ve uygulamada esneklik sağlamaktadır.

📌 Önemli Not

Döviz geliri elde eden Türkiye’de yerleşik kişilerin, döviz cinsinden veya dövize endeksli sözleşmeler yapabilmeleri için, döviz gelirlerini belgelemeleri ve ilgili mevzuatta belirtilen şartları sağlamaları gerekmektedir. Bu kapsamda, sözleşme türü ve tarafların durumu dikkate alınarak değerlendirme yapılmalıdır.

3. Uygulama Süreci

Mevcut Sözleşmeler

Tebliğin 13 Eylül 2018 tarihinde yayımlanmasından önce imzalanan ve döviz cinsinden veya dövize endeksli bedel içeren sözleşmelerin taraflarca gözden geçirilmesi ve bedelin Türk Lirası cinsinden yeniden belirlenmesi zorunludur. Taraflar arasında bu konuda bir anlaşmazlık doğarsa, genel hukuk kuralları çerçevesinde çözüm aranacaktır.

Yeni Sözleşmeler

13 Eylül 2018 tarihinden sonra yapılan yeni sözleşmelerde, yasak kapsamındaki alanlarda yalnızca Türk Lirası üzerinden bedel belirlenmelidir. Aksi takdirde, sözleşme hukuken geçersiz kabul edilebilir ve taraflar yaptırımlarla karşı karşıya kalabilir.

4. Denetim ve Yaptırımlar

Denetim Yetkisi

Tebliğin uygulanmasından sorumlu başlıca kurum, Hazine ve Maliye Bakanlığı’dır. Ancak gerekli görüldüğü hallerde ilgili meslek odaları, vergi daireleri ve diğer kamu kurumları da denetim faaliyetlerinde bulunabilir.

Uygulanacak Yaptırımlar

• Geçersizlik: Yasağa aykırı düzenlenen sözleşmeler hukuk düzeninde geçersiz kabul edilebilir.
• Para Cezaları: 1567 sayılı Kanun kapsamında idari para cezası uygulanması söz konusudur.
• Düzenleyici İşlemler: Gerekirse ilgili kurumlar tarafından sözleşme taraflarına ek yükümlülükler getirilebilir.
• Yaptırım Süreçleri: İlgili sözleşmelere müdahale edilerek taraflara yeniden uyarlama veya sözleşmenin feshi gibi yükümlülükler getirilebilir.

5. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Türkiye’de “Yerleşik Kişi” Kimdir?

“Yerleşik kişi” tanımı, yasağın kimleri kapsadığını anlamak açısından kritiktir. Ayrıntılı bilgi için Türkiye’de Kimler Yerleşik Sayılır? makalemize göz atabilirsiniz.

Dövizle Kira Sözleşmesi Yapabilir miyim?

Yurtiçinde yerleşik kişiler arasında, konut veya işyeri kiralamalarında döviz cinsinden kira sözleşmesi yapılamaz. Ancak yurt dışında yerleşik bir kişi ile yapılacaksa mümkündür.

Dövize Endeksli Türk Lirası Cinsinden Kira Sözleşmesi Yapılabilir mi?

Hayır. Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri konut ve çatılı iş yeri kiralama sözleşmelerinde, kira bedelinin dövize endeksli olarak belirlenmesi de yasaktır. Bu kapsamda, kira bedelinin Türk Lirası cinsinden belirlenmesi ve herhangi bir döviz kuru veya dövize endeksleme yapılmaması gerekmektedir.

Altın ve Gümüş gibi Kıymetli Maden ve Emtialar Üzerinden Kira Sözleşmeleri: Dövizle Sözleşme Yasağı Kapsamında mı?

Evet. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıklamalarına göre, 32 Sayılı Karar uyarınca Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri belirli sözleşmelerde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması yasaktır. Bu düzenleme, uluslararası piyasalarda fiyatı döviz cinsinden belirlenen kıymetli madenler ve emtialar üzerinden yapılan sözleşmeleri de kapsamaktadır.

Bu kapsamda, altın ve gümüş gibi kıymetli madenler üzerinden yapılan kira sözleşmeleri de dövizle sözleşme yapma yasağına tabidir. Bu tür sözleşmelerin geçerliliği, tarafların yerleşiklik durumuna ve sözleşmenin konusuna göre değerlendirilmektedir.

İstisnalar İçin Hangi Belgeler Gereklidir?

Döviz geliri elde ettiğinizi veya istisna kapsamında olduğunuzu belgelemek için ilgili kurumların istediği belgeleri (fatura, gelir belgeleri vb.) ibraz etmeniz gerekmektedir.

Sonuç

Dövizle sözleşme yapma yasağı ve ilgili istisnalar, Türk ekonomisinin dışsal şoklardan korunması, finansal istikrarın güçlendirilmesi ve Türk Lirası’na olan talebin artırılması amacını taşımaktadır. Bu kuralların doğru bir şekilde anlaşılması ve uygulanması, hem kişisel hem de ticari işlem güvenliği açısından büyük önem arz etmektedir.

İlgili Mevzuatlar:

• 1567 Sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun
• Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar
• 85 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ( Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar (Karar Sayısı: 85)
• 11990 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ
• Türkiye’de Kimler Yerleşik Sayılır?
• Sermaye Hareketleri Genelgesi’nin 18. maddesi

Not: Bu makale genel bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Spesifik işlemleriniz için mutlaka uzman bir hukukçudan profesyonel danışmanlık almanız önerilir.

MFY Legal ile Sözleşme Süreçlerinizde Güvende Kalın

Dövizle sözleşme yasağı kapsamındaki düzenlemelere uyum sağlamak, sadece hukuki yükümlülüklerin yerine getirilmesi için değil, aynı zamanda finansal risklerden korunmak için de kritik öneme sahiptir.

MFY LEGAL olarak müvekkillerimize bu alanda sunduğumuz hizmetler:

• Döviz yasağına uyumlu sözleşme tasarımı ve revizyonu
• Mevcut sözleşmelerin hukuki uyumluluk analizi
• Yerleşiklik durumu ve istisna koşullarının tespiti
• Döviz geliri beyan süreçlerinde danışmanlık
• Uyuşmazlık durumunda dava ve arabuluculuk desteği
• Ticari sözleşmelerde risk yönetimi danışmanlığı

📝 Özetle:

Sözleşmelerinizi yanlış para birimi üzerinden düzenlemek, hem geçersizlik hem de ağır yaptırımlar riskiyle karşı karşıya kalmanıza yol açabilir. Profesyonel bir destek ile tüm süreci doğru ve güvenli şekilde yönetin.

✅ MFY LEGAL uzman kadrosu yanınızda!

📞 Bizimle hemen iletişime geçin:

📧 [email protected]

🌐 İletişim Sayfası