Sınır Dışı Etme (Deport) Nedir? Süreç, Şartlar ve İtiraz Hakkı

Sınır dışı etme; bir yabancının Türkiye’deki kalışının hukuka aykırı, kamu düzeni bakımından sakıncalı veya kanunda belirtilen diğer nedenler sebebiyle sonlandırılarak, ülkeyi terk etmesinin idari bir işlem ile zorunlu hale getirilmesidir. Bu süreç 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun (YUKK) 52–60. maddeleri arasında düzenlenmiştir.

Bu karar yalnızca Valilikler (İl Göç İdaresi) tarafından alınabilir ve karar süreci en fazla 48 saat içinde tamamlanır.

Sınır dışı etme kararı, birçok durumda kişinin ülkeye giriş yasağı, idari gözetim (GGM / Deport Merkezi) ve zorunlu çıkış uygulamaları ile birlikte yürütülür.

En kritik nokta: Bu karara karşı itiraz süresi sadece 7 gündür.

Dolayısıyla hızlı ve profesyonel hukuki temsil, sürecin sonucunu doğrudan etkiler.

---

1. Hangi Durumlarda Sınır Dışı Etme Kararı Alınır? (YUKK m.54)

Aşağıdaki kişiler hakkında, 6458 sayılı Kanun m.54 uyarınca sınır dışı etme kararı alınması zorunludur:

Durum	Kanun Maddesi
Terör / suç örgütleriyle bağlantılı olanlar	m.54/1-b
Sahte veya yanıltıcı belge kullananlar	m.54/1-c
Geçimini meşru olmayan yollarla sağlayanlar	m.54/1-ç
Kamu düzeni, güvenliği veya sağlığı açısından tehdit oluşturanlar	m.54/1-d
Vizeyi veya izin süresini 10 günden fazla aşanlar	m.54/1-e, f, g
Çalışma izinsiz çalıştığı tespit edilenler	m.54/1-ğ
Yasal giriş/çıkış kurallarını ihlal edenler	m.54/1-h
Hakkında giriş yasağı olup yine de ülkeye gelenler	m.54/1-ı

Önemli Nokta:

m.54 kapsamına girmek otomatik sınır dışı edildiğiniz anlamına gelmez.

Aşağıdaki madde (m.55) istisna sağlar.

---

2. Sınır Dışı Edilemeyecek Kişiler (YUKK m.55)

Aşağıdaki kişiler her halükârda sınır dışı edilemez:

Durum	Kanun Maddesi
Sınır dışı edileceği yerde işkence / ölüm cezası riski bulunanlar	m.55/1-a
Ciddi sağlık sorunu, yaşlılık veya hamilelik nedeniyle seyahat edemeyenler	m.55/1-b
Tedavisi devam eden hayati hastalığı olup ülkede tedavi imkânı bulunmayanlar	m.55/1-c
İnsan ticareti mağduru olup koruma sürecinde bulunanlar	m.55/1-ç
Şiddet mağdurları (psikolojik/fiziksel/cinsel) tedavi sürecindeyse	m.55/1-d

Bu kişilere insani ikamet izni verilebilir (YUKK m.46).

---

3. Türkiye’yi Terke Davet (Gönüllü Çıkış)

Sınır dışı kararı verilen kişiye 15–30 gün süre tanınabilir ve harçsız Çıkış İzin Belgesi düzenlenir.

Süresinde çıkışta giriş yasağı kararı alınmayabilir.

Ancak aşağıdakilere süre tanınmaz, doğrudan idari gözetim uygulanır:

• Kaçma ihtimali olanlar
• Sahte belge kullananlar
• Kamu güvenliği açısından tehdit oluşturanlar

---

4. İdari Gözetim (Deport / Geri Gönderme Merkezleri – GGM)

Aşağıdaki kişiler hakkında idari gözetim kararı alınır:

• Kaçma/kaybolma riski olanlar
• Yasal giriş-çıkış kurallarını ihlal edenler
• Sahte belge kullananlar
• Terke davet süresini ihlal edenler

GGM Süresi:

6 aya kadar.

Gerekirse 6 ay daha uzatılabilir. (YUKK m.57)

Alternatif Yükümlülükler (YUKK m.57/A)

İdari gözetim yerine veya sonlandırıldığında şu yükümlülükler getirilebilir:

• Belirli adreste ikamet
• Düzenli bildirim
• Aile temelli geri dönüş
• Geri dönüş danışmanlığı
• Kamu yararına gönüllü hizmet
• Teminat
• Elektronik izleme

Toplam süre 24 ayı geçemez. Yükümlülüklere uyulmazsa kişi yeniden idari gözetime alınabilir.

---

5. Sulh Ceza Hâkimliği Süreçleri (İdari Gözetim ve Elektronik İzleme)

İdari gözetim altına alınan yabancıya ilişkin karar, uzatma ve aylık değerlendirme sonuçları gerekçeleriyle tebliğ edilir. Kişi avukatla temsil edilmiyorsa sonuç, itiraz usulleri ve süre hakkında bilgilendirilir.

5.1. Başvuru Hakkı ve Etkisi

• Kim başvurur? Yabancı, yasal temsilcisi veya avukatı.
• Nereye? Sulh ceza hâkimliği.
• Etkisi? Başvuru idari gözetimi durdurmaz.
  • Elektronik izleme kararına itiraz da yükümlülüğü durdurmaz.

5.2. İnceleme Süresi ve Kararın Niteliği

• Hâkimlik başvuruyu 5 gün içinde sonuçlandırır.
• Karar kesindir.

5.3. Değişen Koşullarda Yeniden Başvuru

• İdari gözetim şartlarının ortadan kalktığı/değiştiği iddiasıyla yeniden sulh ceza hâkimliğine başvuru mümkündür.

5.4. Adli Yardım (Avukat Desteği)

• İdari gözetim işlemine karşı yargı yoluna başvuran; avukat ücretini karşılayamayan yabancılara, talep hâlinde 1136 sayılı Avukatlık Kanunu uyarınca baro üzerinden avukatlık hizmeti sağlanır.

---

6. Sınır Dışı Kararına Karşı İdare Mahkemesi İtirazı

• Süre: Tebliğden itibaren 7 gün.
• Yer: İdare mahkemesi (başvuru ayrıca kararı veren makama bildirilir).
• Süreç: Mahkeme 15 günde sonuçlandırır.
• Karar: Kesin.
• Koruma: Yabancının rızası hariç, dava süresince sınır dışı edilmez.

Stratejik not: GGM’de bulunan kişiler için paralel iki yol çalışır:

1. İdari gözetim için sulh ceza hâkimliği
2. Sınır dışı kararı için idare mahkemesi Zamanlamanın doğru kurgulanması, serbest kalış ve kalışın yasal zemini açısından belirleyicidir.

Sınır dışı kararı için idare mahkemesi Zamanlamanın doğru kurgulanması, serbest kalış ve kalışın yasal zemini açısından belirleyicidir.

---

7. Sınır Dışı Kararının Uygulanması

• GGM’deki yabancılar kolluk tarafından sınır kapılarına götürülür.
• GGM’ye sevk gerekmiyorsa, işlem taşra teşkilatı koordinasyonunda kollukça icra edilir.
• Genel Müdürlük, süreçte uluslararası kuruluşlar ve ilgili ülke makamları ile iş birliği yapabilir.

---

8. Seyahat Masrafları, Pasaport ve Emanet Paralar

• Pasaport/diğer belgeler işlem bitene kadar tutulabilir. Biletler paraya çevrilebilir.
• Esas: Masraflar yabancı tarafından karşılanır.
• Yabancının parası yeterliyse, tamamını kendisi öder; artan iade edilir.
• Hiç parası yoksa masraf Başkanlıkça karşılanır.
• Kısmen varsa: Temel gereksinim kadar meblağ yabancıya bırakılır; fazlası Hazineye gelir kaydedilir.
• Masraflar geri ödenmediği sürece Türkiye’ye girişe izin verilmeyebilir. Masraf ödenirse, başka yasak yoksa sınırlama kaldırılabilir.

8.1. Alacağın Hukuki Niteliği

• Masraflar, 6183 sayılı Kanun m.1 uyarınca amme alacağıdır ve maliye veznelerince tahsil edilir.
• 6183 m.104 gereğince borçlu yabancı yurt dışında ise bu alacakta zamanaşımı işlemez. Bu nedenle süresiz tahdit konulmasına engel bulunmadığı değerlendirilir.

8.2. Teminat Verenler ve İşverenin Sorumluluğu

• Kalışı/dönüşü garanti eden gerçek/tüzel kişiler deport masraflarını ödemekle yükümlüdür.
• Çalışma izinsiz yabancı çalıştıran işveren/vekili:
  • Her yabancı için idari para cezası (6735 sayılı UİK m.23/5, m.9).
  • Yabancı ve eş/çocukların konaklama, dönüş ve gerekiyorsa sağlık giderlerini karşılama zorunluluğu.
  • Bu giderler kamu bütçesinden karşılanmışsa, 6183 uyarınca işverenden tahsil edilir.

9. Örnek Vaka (Gerçekçi Senaryo)

Bir yabancı, çalışma izni olmadan çalıştığı gerekçesiyle m.54/1-ğ kapsamında sınır dışı kararına tabi tutulmuştur. Ancak kişi:

• Ülkesinde hayatı tehlikede
• Türkiye’de tedavisi devam eden kronik bir hastalığa sahip
• Eşi Türk vatandaşı

Bu durumda m.55 istisnası devreye girer ve sınır dışı kararı iptal edilebilir.

Aile birliği ve tedavi hakkı Anayasal ve uluslararası koruma altındadır.

Bu tarz davalarda hukuki temsil, sonucu doğrudan belirler.

10. Örnek Vaka (Senaryo)

Çalışma izinsiz çalıştığı tespit edilen bir yabancı, m.54/1-ğ gerekçesiyle hakkında deport kararı verildikten sonra GGM’ye alınmıştır. Kişinin:

• Ülkesinde siyasi nedenli riskleri var (m.55/1-a yönlü iddia),
• Türkiye’de onkolojik tedavisi sürüyor ve ülkede eşdeğer tedavi yok (m.55/1-c),
• Türk vatandaşı eşiyle aile birliği mevcut.

Hareket planı:

1. 7 gün içinde idare mahkemesi iptal davası + yürütmeyi durdurma etkisi (kanuni koruma)
2. Aynı gün sulh ceza hâkimliğine idari gözetim itirazı; teminat + belirli adreste ikamet + elektronik izleme içeren m.57/A alternatif paket talebi
3. Tıbbi raporlar ve risk değerlendirmesi ile m.55 kapsamı ispatı
4. Çıkış masrafları ve giriş yasağı başlıklarının dosyada stratejik yönetimi

Bu çerçevede, kişi GGM’den çıkartılıp alternatif yükümlülüklerle yargı süreci boyunca ülkede kalabilir; esas davada ise deport iptali hedeflenir.

---

11. Uygulamada En Sık Yapılan Hatalar ve Strateji

1. 7 günlük idari dava süresinin kaçırılması.
2. İdari gözetim için sulh ceza başvurusunun geciktirilmesi.
3. m.55 istisna analizinin yapılmaması (sağlık, mağduriyet, risk ülkesi vb.).
4. Alternatif yükümlülükler talep edilmeden doğrudan serbest kalış hedeflenmesi.
5. Masraf ve giriş yasağı başlıklarının stratejiye dâhil edilmemesi.

Doğru yaklaşım: Tebliğ anında ikili yol haritası kurulur

(idare mahkemesi + sulh ceza hâkimliği). Eş zamanlı m.55 istisna ve m.57/A alternatif paketi talep dosyalanır.

12. Sık Sorulan Sorular

---

Sonuç ve Uzman Değerlendirme

Sınır dışı etme süreci, doğru analiz ve hızlı hukuki müdahale gerektiren son derece kritik bir idari işlemdir.

7 günlük itiraz süresi kaçırıldığında, kişinin ülkeden çıkarılması ve giriş yasağı kaçınılmaz hale gelir.

Bu nedenle:

➡️ Tebliğ alınır alınmaz derhal hukuki yola başvurulmalıdır.

➡️ Kişisel durumun m.55 kapsamında olup olmadığı profesyonel olarak değerlendirilmelidir.

---

Yasal Dayanak ve Resmî Kaynak

Sınır dışı etme süreci, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun (YUKK) 52–60. maddeleri arasında düzenlenmiştir.
Sınır dışı etme, idari gözetim, terke davet, gönüllü geri dönüş ve giriş yasağı süreçlerine ilişkin resmî açıklamalar için:

T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı – Sınır Dışı Etme

MFY Legal’e Danışın

👉 Size özel uzman hukuki destek için MFY Legal | Hukuk Bürosu ile hemen iletişime geçin.